Nikifor Krynicki

Nikifor Krynicki; rocznica śmierci. Nazywał się właściwie Epifaniusz Drowniak. Ur. 21 maja 1895 r. w Krynicy, zm. 10 października 1968 r. w Foluszu: polski malarz łemkowskiego pochodzenia, przedstawiciel prymitywizmu. Nikifor żył samotnie, w nędzy, przez większość życia będąc uważanym za niepełnosprawnego intelektualnie. Mówił bełkotliwie i niewyraźnie. Był pochłonięty pasją malarską. Pod koniec życia został doceniony i uznany na całym świecie za jednego z najwybitniejszych prymitywistów. Twórczość Nikifora odkryta została w 1930 roku przez ukraińskiego malarza Romana Turyna, który zapoznał z nią polskich i ukraińskich malarzy kapistów przebywających w Paryżu. Obrazy Nikifora wzbudziły ich zachwyt, zwracali przede wszystkim uwagę na bezbłędne operowanie kolorem. Entuzjastyczne opinie środowiska artystycznego nie zmieniły jednak nieprzychylnego stosunku do jego twórczości. Nadal nie znajdował nabywców na swoje prace i zrozumienia dla swej sztuki. Pierwsza publikacja na temat Nikifora pojawiła się w roku 1938 r., w czasopiśmie Arkady nr 3. Napisał ją Jerzy Wolff nabywca dużej kolekcji dzieł Nikifora. W 1947 r. w ramach akcji Wisła został wysiedlony na Ziemie Odzyskane, skąd trzy razy wracał na piechotę do Krynicy. Po pierwszych dwóch powrotach był ponownie wysiedlany, za trzecim razem pozwolono mu pozostać. Kilka książek o Nikiforze napisali krakowscy krytycy sztuki Elżbieta i Andrzej Banachowie, którzy opiekowali się nim w latach 1948–1959. Nikifor odwiedzał ich wielokrotnie w Krakowie. Staraniem małżeństwa Banachów pierwsza wystawa Nikifora, wtedy jeszcze Jana Nikifora odbyła się w warszawskiej sali SARP w dniach od 31 stycznia do 8 lutego 1949 r. Dopiero dziewięć lat później prace Nikifora pokazano za granicą, od 22 maja do 30 czerwca 1958 r. w paryskiej galerii Diny Vierny, potem w Amsterdamie od 2 do 26 października 1959 r., w Brukseli od 14 do 26 listopada 1959 r., w Liège Leodium od 25 listopada do 13 grudnia 1959 r. i w Hajfie od 4 lutego 1960 r. W Niemczech odbyły się trzy wystawy, od 2 lipca do 4 września 1961r. w Baden-Baden, od 16 września do 19 października 1961 r. we Frankfurcie nad Menem i od 29 października do 10 grudnia 1961 r. w Hanowerze. Od roku 1960 roku aż do śmierci Nikiforem opiekował się krynicki artysta malarz Marian Włosiński. Poświęcił dla niego swój talent i stworzył mu dobre warunki do pracy i życia, a po śmierci Nikifora zadbał o zachowanie jego twórczości. Nikifor Krynicki zmarł w Domu Pomocy Społecznej w Foluszu k. Jasła. Talent Nikifora przejawiał się głównie w twórczości na kawałkach tektury, okładkach zeszytów, skrawkach papieru, na których uwieczniał autoportrety, widoki krynickich willi i cerkwi. Był przy tym wysoce płodnym twórcą, stworzył blisko 40 tysięcy dzieł. W centrum Krynicy-Zdroju, nad potokiem Kryniczanka w zabytkowej willi Romanówka znajduje się Muzeum Nikifora. Największy zbiór obrazów i rysunków Nikifora znajduje się w Muzeum Okręgowym w Nowym Sączu. Nikifor był synem Polaka nieznanego z nazwiska, prawdopodobnie z zawodu malarza, jakich wielu mieszkało wtedy w willi Trzy Róże, największym w tamtym czasie pensjonacie w Krynicy i Eudokii Drowniak , ubogiej, głuchoniemej łemkowskiej żebraczki, która trudniła się m.in. noszeniem wody do krynickich schronisk i pensjonatów. W 1962 roku, kiedy Nikifor miał wyjechać z wystawą swoich prac do Bułgarii, okazało się, że artysta nie ma żadnych dokumentów, na podstawie których możliwe byłoby wydanie dowodu tożsamości. Wówczas, na wniosek Stefana Półchłopka, przewodniczącego Miejskiej Rady Narodowej w Krynicy, sąd w Muszynie określił jego tożsamość: Nikifor Krynicki. Na tej podstawie 18 października 1962 roku Urząd Stanu Cywilnego w Krynicy wystawił Nikiforowi Krynickiemu akt urodzenia. 27 marca 2003 roku Sąd Rejonowy w Muszynie, działając na wniosek Zjednoczenia Łemków, unieważnił akt urodzenia z 1962 roku, uznając, że artysta znany jako Nikifor to urodzony 21 maja 1895 roku Epifaniusz Drowniak. Sam Nikifor podpisywał się na swoich pracach jako Matejko lub Netyfor, często popełniając błędy w pisowni. Nikifor Krynicki został pochowany w Starym Cmentarzu w rodzinnej Krynicy-Zdroju. Na jego grobie znajdują się obecnie dwa napisy: Никифор Єпіфан Дровняк, czyli Nikifor Epifan Drowniak i Nikifor Krynicki. Nikiforowi poświęcono dwa pomniki: w Krynicy oraz we Lwowie w pobliżu kościoła Dominikanów. Grupa skifflowa No To Co wydała w 1968 r. album Nikifor z piosenką o tym samym tytule. Postać Nikifora została przedstawiona w filmie fabularnym z 2004 roku w reżyserii Krzysztofa Krauzego pt. Mój Nikifor z Krystyną Feldman w roli tytułowej. Poeta Zbigniew Herbert napisał utwór pt. Nikifor wydany w tomiku poezji pt. Utwory rozproszone. Rekonesans z roku 2011. Poeta Janusz Szuber napisał utwór pt. Nikifor wydany w tomiku poezji pt. Powiedzieć. Cokolwiek z roku 2011.

Źródła:
Nikifor,
Muzeum Nikifora w Krynicy-Zdroju,
O Nikiforze
https://pl.wikipedia.org/wiki/Nikifor_Krynicki