Fałat Julian

Fałat Julian; rocznica urodzin i 84. rocznica śmierci. Ur. 30 lipca 1853 w Tuligłowach, zm. 9 lipca 1929 w Bystrej: polski malarz, jeden z najwybitniejszych polskich akwarelistów, przedstawiciel realizmu i impresjonistycznego pejzażu. W latach 1895–1909 rektor Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. O własnych siłach, bez pomocy rodziny i stypendiów  zdobył artystyczne wykształcenie. Zapisany do szkół między innymi we Lwowie kilkakrotnie z nich rezygnował. Gimnazjum ukończył w Przemyślu, a w 1869 r. zapisał się do Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie. Nie stać go było na farby olejne, więc zainteresował się malarstwem akwarelowym. Po ukończeniu studiów wyjechał na rok na daleką Ukrainę, gdzie znalazł zatrudnienie jako rysownik przy wykopaliskach archeologicznych. Pracował później w pracowni architekta Feliksa Gąsiorowskiego w Odessie. Następnie wyjechał na dalsze studia do Zurychu i Monachium. Studia przerwał aby na nie zarobić i rozpoczął pracę jako technik przy budowie kolei. Studiował do 1880 r. i w tym okresie malował głównie pejzaże, sceny rodzajowe i portrety. Wyjechał na rok do Rzymu. Z tego okresu pochodzi obraz Modlący się starzec 1881. W latach 1882–1886 związany był ze środowiskiem artystów warszawskich. Aby móc się utrzymać wykonywał sceny rodzajowe, np. Obrazki z życia podwórzowego Warszawy, opublikowane w Kłosach w 1882 r. W 1884 r. wyjechał na rok do Hiszpanii, a potem w podróż dookoła świata. Podróż tę udokumentował wykonując akwarele, z których do dziś przetrwało zaledwie kilka. Po powrocie do Polski w 1887 r. w malarstwie Fałata pojawiły się sceny myśliwskie. Do bardziej znanych należą: Oszczepnicy z 1890 r. i Powrót z polowania na niedźwiedzia z 1892 r. Malował zwierzęta: jelenie, sarny, a od 1891 r. także łosie. Jest autorem zimowego pejzażu w panoramie Berezyna, który w 1907 r. Kossakowie pocięli na części. W latach 1886–1895 pracował u cesarza Wilhelma 2 w Berlinie. Zdobywał medale na wystawach w: Berlinie, Monachium i w Wiedniu. W kwietniu 1895 został dyrektorem krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych, w której przeprowadził reformę wprowadzając nowych profesorów. Powołana została katedra pejzażu, którą objął Jan Stanisławski. Był jednym z założycieli Towarzystwa Artystów Polskich Sztuka. W 1900 r. Julian Fałat ożenił się z Włoszką Marią Luizą Comello Stuckenfeld, z którą doczekał się trojga dzieci: Heleny, Kazimierza i Lucjana. W jego malarstwie pojawił się zimowy pejzaż. Najwcześniejszy namalował artysta w 1902 r., najpóźniejszy nosi datę 1913 r. Fałat malował także motywy krakowskie,  widoki na mury miejskie malowane z okien pracowni w różnych porach dnia, np. Autoportret na tle panoramy Krakowa z pracowni z 1903 r. Wyjeżdżał często do Zakopanego, a w jego twórczości pojawiały się pejzaże górskie: Dolina Kościeliska 1894 r., Pod Nosalem 1909 r. Fałat miał w swojej pracy wykorzystywać fotorewolwer Brandla.  W 1902 r. zbudował willę z pracownią w Bystrej, a w 1910 r., po rezygnacji ze stanowiska rektora ASP zamieszkał tam na stałe, obecnie: Fałatówka. 27 stycznia 1919 r. w czasie agresji czechosłowackiej na Śląsk Cieszyński, na ochotnika zgłosił się do wojska polskiego. Służył jako pomocnik w sztabie dywizjonu 2 Pułku Szwoleżerów Rokitniańskich w Pierśćciu. Po odzyskaniu niepodległości włączył się w odbudowę polskiego życia kulturalnego. W latach 1919–1922 mieszkał w Toruniu, gdzie kupił dom przy pl. Teatralnym 42, dzisiaj Fosa Staromiejska 28, który stał się ośrodkiem życia kulturalnego Torunia. Zbierali się tam artyści, dyplomaci i ludzie kultury z Torunia i z kraju. Po śmierci syna Lucjana przekazał swój dom Pomorskiemu Towarzystwu Opieki nad Dziećmi. Został współzałożycielem i pierwszym majstrem prezesem Konfraterni Artystów. Podczas czwartkowych spotkań rodziły się kolejne ważne inicjatywy np., Pomorskie Towarzystwo Muzyczne i Konserwatorium Muzyczne, Towarzystwo Przyjaciół Sztuk Pięknych. Uczestniczył w posiedzeniach rady miejskiej kiedy dyskutowano o sprawach kultury. Zasiadał w komitetach honorowych. Swym autorytetem wspierał różne akcje społeczne. Malował nadwiślańskie pejzaże i zakątki Torunia. Do końca życia pozostał majstrem Konfraterni i utrzymywał stały kontakt z Toruniem. Następnie był dyrektorem Departamentu Sztuki w gabinecie ministra Antoniego Ponikowskiego. Pod koniec życia organizował wystawy retrospektywne w Krakowie i Warszawie w 1925 r. Został pochowany w grobie cmentarza w Bystrej.  Ważniejsze dzieła: Popielec 1881,  Naganka na polowaniu w Nieświeżu  1891,  Chłopiec z brzoskwiniam 1882, Świteź 1888, Przejście Napoleona przez Berezynę 1890, Powrót z niedźwiedziem 1892, Widok Krakowa 1896, Kraków rankiem  1897,  Śnieg 1907. Julian Fałat jest patronem ulic, m.in. w: Krakowie, Toruniu, Tarnowie, Bydgoszczy, Koszalinie, Lublinie, Bystrej, Warszawie, Bytomiu i Szczecinie.

Źródła:
https://polona.pl/item/pamietniki,ODk3NjIwODU/16/#info:metadata,
https://culture.pl/pl/tworca/julian-falat,
https://muzeum.bielsko.pl/pl/historia-muzeum-falatowka