Cybis Jan

Cybis Jan; rocznica urodzin. Polski malarz, pedagog i krytyk sztuki. Współzałożyciel grupy kapistówprzyszedł na świat 16 lutego 1897 r. we Wróblinie na Śląsku Opolskim. Syn Jana Cybisa, z zawodu rolnika, stolarza,  muzykanta wiejskiej kapeli i Marii z domu Hajda. W jedenastym roku życia rodzice dla lepszej edukacji syna wysyłają go na korepetycje z języka łacińskiego do miejscowego proboszcza. Potem podejmuje dalszą naukę w gimnazjum klasycznym w Głogowie. Po zdaniu w 1916 r. matury na dwa lata powołany zostaje do armii niemieckiej, jako żołnierz bierze udział w 1 Wojnie Światowej. Rozpoczęte po Wojnie  studia prawnicze porzucił w 1919 r. dla nauki we wrocławskiej Akademii Sztuki i Przemysłu Artystycznego. Umiejętności malarskie doskonalił w latach 1921-1924 w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych i dlatego historia jego jako artysty rozpoczęta we Wrocławiu, skłoniła 24-letniego młodzieńca chcącego znaleźć się w samej mekce artystów do przeprowadzenia się do Krakowa. W 1923 r. wszedł w krąg założycieli Komitetu Paryskiego, z którym następnie udał się do Paryża, gdzie kontynuował studia w działającej  tam filii macierzystej uczelni, krakowskiej ASP.  Swój warsztat malarski i estetyczny kształtował pod okiem Józefa Pankiewicza. Młodemu i ambitnemu Cybisowi, tak samo jak i reszcie jego kolegów ze studiów, artystyczny Kraków wydał się w pewnym momencie za mało artystyczny i zbyt hermetyczny. Uczniowie Pankiewicza zapragnęli zaznać artystycznego życia w samym Paryżu i tam chcieli  kształcić się tworząc swoją niezależną oraz indywidualną sztukę. Z racji, że wielka ambicja i zapał mogły nie wystarczyć do godnego życia w stolicy Francji, studenci utworzyli Komitet Paryski, w ramach którego organizowali różne wydarzenia zarobkowe, między innymi bale dochodowe. Zarobione pieniądze przeznaczali na swoje utrzymanie i francuskie podróże. Komitet przysłużył się również powstaniu nazwy dla kierunku malarskiego, którego uczniowie Pankiewicza byli autorami, bowiem od pierwszych liter Komitetu powstała nazwa Kapizm. Pobyt w Paryżu okazał się być przełomowy dla stylu malarskiego Cybisa. Artysta od tamtego momentu skupiał się najbardziej na barwie i kontraście barw ciepło – zimnych. Malarz powrócił do Polski w 1931 roku i zamieszkał w Krakowie ze swoją pierwszą żoną Hanną Rudzką, która również należała do grupy kapistów. Cybis poza malarstwem, od roku 1937 r. objął funkcję redaktora naczelnego periodyku Związku Plastyków  Głosu Plastyków.  W 1934 r. odbyła się w Warszawie druga grupowa wystawa Kapistów, nurtu będącego w malarstwie  nowością na tle ówczesnej sytuacji artystycznej w Polsce. Wybuch 2 Wojny Światowej w 1939 r. zastał Jana Cybisa w Wiśniowej i Krakowie.  Został zmobilizowany do Wojska Polskiego, lecz z braku umundurowania i broni nie wcielony, idąc za oddziałem dotarł do Tarnopola, potem do Krzemieńca, gdzie spędził pierwsze lata wojny. Tam rozpoczyna  drugi etap życia wiążąc swe losy z Heleną Zarembianką, później drugą małżonką. Utrzymywał się z dorywczych prac, zajmował się tłumaczeniem z języka francuskiego. W 1943 r. przedostał się z żoną i synem Jackiem do Warszawy,  gdzie skupił swoją energię na ratowaniu najważniejszych dzieł polskiej kultury i sztuki. Ratowania podjął się prof. Stanisław Lorenz, dyr. Muzeum Narodowego w Warszawie. Wspólnie z innymi ratował to, co można było jeszcze ze zburzonego miasta ocalić. Cybis odgrywał w tym zadaniu istotną rolę, bowiem podczas gdy dyrektor Stanisław Lorentz organizował wielką wywózkę dzieł sztuki z Muzeum Narodowego, artysta zajmował  gestapowców rozmowami . W ten sposób ludzie Lorentza mogli niezauważenie pakować dzieła. Wokół artysty zaczynają  skupiać się młodzi malarze kształcący się w podziemiu. Po Powstaniu Warszawskim i pobycie w obozie, w Pruszkowie rodzina Cybisów znajduje gościnę w Milanówku. W 1945 r. Jan Cybis z rodziną na stałe wraca do Warszawy. Na okres dekady malarz stał się mieszkańcem Saskiej Kępy. Wprowadził się do domu przy ul. Walecznych 28, w którym urządził swoją pracownię. Mieszkał tam w latach 1947-57. Po roku 1984 miejsce to pełniło funkcję galerii Saska Kępa, którą prowadziła rzeźbiarka Grażyna Roman. Dzisiaj na fasadzie tego samego budynku można zobaczyć tablicę upamiętniającą słynną postać Jana Cybisa i krótki, acz znaczący okres życia, który spędził na Saskiej Kępie. Rok 1948  przyniósł artyście posadę profesora Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Nie mógł jednak wykorzystać tej pozycji do odbudowania życia artystycznego w powojennej Polsce. Stalinizm podporządkował swojej ideologii również sztukę i tym samym pozbawił Cybisa nadziei na jej lepszą przyszłość. Lata 1951-54 były dla niego ciężką przeprawą. Jego sprzeciwianie się socrealizmowi doprowadziło do skazania go przez władze na artystyczną banicję. Pociągnęło to za sobą cały łańcuch przykrych konsekwencji. Utracił posadę w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych, jego prace nie były pokazywane szerszej publiczności i niemal wszyscy jego koledzy ze środowiska malarskiego odsunęli się od niego. W latach 1955 – 1957 wykładał w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Sopocie. Wszystkie te trudne sytuacje nie załamały Jana Cybisa, a co najważniejsze, nie sprawiły, że zwątpił w wyznawane przez siebie idee. Konsekwentnie i bezkompromisowo parł naprzód, broniąc wartości sztuki i wolności wypowiedzi twórczej. Nie przestawał tworzyć. Kreował swoją postawę twórczą zawsze w sposób, jaki podpowiadało mu jego subiektywne poczucie estetyki. Po trudnym okresie nadeszła odwilż i życiowe okoliczności uległy poprawie. Artysta dostał pracę w Muzeum Narodowym, gdzie dyrektorem był Stanisław Lorentz, znany Cybisowi z wcześniejszych lat. Do nauczania w warszawskiej ASP również wrócił, ale dopiero po 1956 roku, w wyniku odwilży gomułkowskiej. W roku 1968 malarz i profesor przeszedł na emeryturę. Przez ostatnie lata życia malował bez przerwy, często od świtu do późnej nocy. Jan Cybis zmarł nagle w sędziwym wieku, w swoim mieszkaniu, w Warszawie 13 grudnia 1972 roku. Został pochowany w grobowcu Cmentarza Powązkowskiego w Warszawie.  Rok 1973 był przełomowym momentem, w którym wszystkie życiowe idee i starania Jana Cybisa uhonorowano jedną z najbardziej prestiżowych nagród artystycznych jego imienia w zakresie malarstwa.

Źródła: https://pedagogiczna.pl/jan-cybis-1897-1972/,  https://culture.pl/pl/tworca/jan-cybis, https://www.saskakepa.waw.pl/saska-kepa/znani-saskiej-kepy/jan-cybis, https://www.ogrodywspomnien.pl/index/showd/91353, https://www.biznesistyl.pl/kultura/oblicza-kultury/6538_.html