Grudziński-Herling Gustaw
Grudziński-Herling Gustaw. W stulecie urodzin pisarza. Gustaw Herling-Grudziński patronem roku 2019; Urodził się w 1919 roku w Kielcach, podaje się także miejscowość Skrzelczyce położoną niedaleko Kielc, a zmarł nocą z 4 na 5 lipca 2000 roku w Neapolu. Pochodził z dość zamożnej, spolonizowanej rodziny żydowskiej. „…Kiedy się urodziłem, ojciec mój był właścicielem niewielkiego majątku w Skrzelczycach w okolicach Buska, który zawsze potem, w następnych już latach mojego dzieciństwa był przedmiotem opowiadań… o ich jakiejś niezwykłej obfitości. Wszystko tam było jakoby wielkie, ogromne, niezwykłe. Grzyby, przez które nie można było przejść czy przeskoczyć, ryby kilkukilowe. To była legenda, często się o tym mówiło, o tych skrzelczyckich obfitościach i o niezwykłym zupełnie bogactwie tego mająteczku. Przeczyłoby temu to, że jednak ojciec wkrótce po moim urodzeniu się sprzedał te Skrzelczyce tak wspaniałe i zakupił młyn w Suchedniowie, do którego o wiele, o wiele później, krótko przed wojną dobudował mały tartak. I to była baza naszego życia…” , wspominał Herling-Grudziński w rozmowie nagranej w 1996 roku w Neapolu przez Zdzisława Kudelskiego. Uczęszczał do gimnazjum im. Mikołaja Reja w Kielcach: pisarz, jeden z najwybitniejszych przedstawicieli polskiej literatury na emigracji. Przez dwa lata studiował filologię polską w Uniwersytecie Warszawskim. Współpracował w tym okresie z czasopismami Ateneum, Pion. Był redaktorem Orki na Ugorze. W październiku 1939 roku założył z kolegami jedną z pierwszych organizacji konspiracyjnych Polską Ludową Akcję Niepodległościową. Wyjechał do Lwowa, następnie do Grodna. W 1940 roku został aresztowany przez NKWD podczas próby przedostania się na Litwę. Skazany na pięć lat pobytu w obozach został osadzony w łagrze na Dalekiej Północy, z którego zwolniony został na mocy układu Sikorski–Majski w 1942 roku. Dramatyczne przeżycia z tego okresu znalazły swoje odzwierciedlenie w najsłynniejszej książce Herlinga-Grudzińskiego Inny Świat. Rosję opuścił wraz z armią Andersa, walczył pod Monte Cassino. Od 1946 roku był członkiem Polskiej Partii Socjalistycznej, z której wystąpił w roku 1960. W 1947 współtworzył wydawaną wówczas w Rzymie Kulturę. Po przeniesieniu pisma osiadł w Londynie, a w 1952 roku po śmierci pierwszej żony przeniósł się znów do Włoch, do Neapolu, gdzie poślubił córkę Benedetta Croce Lidię, i gdzie mieszkał aż do śmierci. W latach 1952–1955 współpracował z Radiem Wolna Europa, był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. W późniejszym okresie współpracował z Komitetem Obrony Robotników i Polskim Porozumieniem Niepodległościowym. Był jednym z najwybitniejszych pisarzy polskich 20 wieku, obierającym za przedmiot swego pisarstwa opór stawiany przez człowieka różnorodnym postaciom nicości: totalitaryzmom, religijnemu zwątpieniu, poczuciu egzystencjalnego osamotnienia, instrumentalizacji życia. Książkowym debiutem Herlinga-Grudzińskiego był tom szkiców o polskich pisarzach Żywi i umarli Tak naprawdę jako pisarz narodził się jednak pod wpływem doświadczeń łagrowych, które spisał i przetworzył w książce Inny Świat 1951, jednym z pierwszych i najdoskonalszych dzieł poświęconych temu problemowi, jakie powstały w literaturze światowej. W książce sporządza dokumentalnie wiarygodny opis łagrowych warunków życia, a zarazem tworzy opowieść o istocie totalitaryzmu, o granicach człowieczeństwa, o nieskończonych dnach upadku, lecz także o ludzkiej sile pokonywania godnością każdego losu. Tytuł jest nawiązaniem do Wspomnień z domu umarłych Dostojewskiego, z których pochodzi motto: Tu otwierał się inny, odrębny świat do niczego niepodobny; tu panowały inne odrębne prawa, inne obyczaje, inne nawyki i odruchy. Książka pierwotnie ukazała się w przekładzie angielskim Andrzeja Ciołkosza, jako A World Apart a Memoir of the Gulag, a przedmowę do niej napisał Bertrand Russell. Autor tak opowiadał o historii jej powstania: …Do wydania Innego Świata u Heinemanna doszło w ten sposób, że jak napisałem trzecią część po polsku, u moich przyjaciół w Rugby, to od razu te rozdziały dałem Grydzewskiemu i ukazały się w Wiadomościach. Na angielski przełożył je mój młody przyjaciel Andrzej Ciołkosz i ten przekład inny mój przyjaciel, Witold Czerwiński, który miał dobre stosunki z angielskim światem wydawniczym, zaniósł go do wielkiego, może jednego z największych wydawców londyńskich Heinemanna. Lektorem u Heinemanna był znakomity publicysta Malcolm Muggeridge. On to przeczytał i był bardzo tym przejęty. Poradził Heinemannowi, żeby książkę przyjął i żeby mi wypłacił zaliczkę, która by mi umożliwiła dalsze pisanie. Dyrektor Heinemanna natychmiast się na to zgodził, dostałem zaliczkę, która rzeczywiście pozwoliła mi odetchnąć od rozmaitych robótek i usiąść do pisania…Dwa lata później ukazała się po raz pierwszy po polsku, również w Londynie. Pierwsze oficjalne polskie wydanie pochodzi dopiero z 1988 roku, kiedy Inny Świat był już powszechnie znany i doceniony zarówno przez czytelników, jak i przez największe postaci światowej literatury. W jego dorobku odnaleźć można krytykę literacką, prozę, esej, a także oryginalne formy mieszane. Książki krytyczne są wyrazem zainteresowań literaturą rosyjską, klasyką europejską, malarstwem. Pisane z ogromnym znawstwem szkice o sztuce świadczą, że dla Herlinga kultura to przejaw metafizycznej niepewności człowieka, a także najszerszy z symbolicznych języków służących dociekaniu sensu.
Źródła:
https://culture.pl/pl/tworca/gustaw-herling-grudzinski,
https://muzeum1939.pl/losy-gustawa-herlingagrudzinskiego-m2wswirtualnie/aktualnosci/3259.html
